Opern

http://operabeluisteren.wordpress.com, 30. November 2013
Het was weer een feest om in het Muziektheater van Amsterdam te zijn. Voor de vijfde keer zag ik het slotstuk van Der Ring des Nibelungen van Richard Wagner. Niet dat dit werk nu zo feestelijk eindigt, want in Gōtterdämmerung gaat in de finale het Walhalla van de goden in vlammen op. Maar nadat ik ook in het buitenland een aantal keren de Ring zag, prijkt de Amsterdamse voor mij in rangorde op de eerste plaats. Die geweldige productie telkens te mogen meemaken voelde als een feest. Dat is vooral te danken aan de inspanningen van meester regisseur Pierre Audi, de ervaren decorbouwer George Tsypin en dirigent Hartmut Haenchen. Wanneer op 14 februari 2014 ’s avonds laat de laatste tonen van Götterdämmerung gaan klinken, zullen veel mensen al heimwee voelen opkomen want zij herinneren zich dan Wagners woorden ‘ Das ewige Werk ist vollendet.’ Deze productie, gestart in 1996 gaat definitief in de mottenballen.

De voorstelling van de vierde opera van de cyclus leek woensdag jl te beginnen met een lichte teleurstelling door de aankondiging dat stersopraan Catherine Foster niet helemaal bij stem was maar toch zou zingen. Van haar ongemak heb ik gelukkig niet veel gemerkt. Wellicht zong ze aanvankelijk iets meer terughoudend dan ze gewend is, maar in de lastige, lange slotscène werd het iedereen duidelijk waarom ze dit seizoen in Bayreuth ook de rol van Brünnhilde zong. De tenor Stephen Gould nam de andere hoofdrol voor zijn rekening. Hij was een geweldige Siegfried die zich vooral onderscheidde met zijn prachtige vertelling in het derde bedrijf. Die deed zeker even denken aan belcantozang. Hij doet aan de mannen van Hagen kond over de wijze waarop hij een draak heeft verslagen en daardoor in het bezit kwam van de Ring en de Tarnhelm. Hij vertelt hen ook dat hij daarna op een berg een vrouw, Brünnhilde, vond die in een diepe slaap was verzonken en hoe hij haar wakker kuste. Deze laatste bekentenis werd zijn dood omdat Hagen van mening was dat hij Siegfried mocht straffen wegens een meineed. Hagen wordt al zo lang deze productie duurt gezongen door de diepe bas Kurt Rydl. Hij kent die rol als geen ander. Het is prachtig om te zien hoe Hagens wreedheid en bedrog zijn weerslag vinden in Rydls fysieke uitstraling, zijn volume en dictie al is er soms sprake van enige overacting. Het overleg tussen de zusters Waltraute en Brünnhilde was vooral vocaal een succes. Waltraute probeerde haar zus over te halen afstand te doen van de Ring ten gunste van de Rheindochters om de ondergang van de goden en de wereld te redden. Maar het liefdesgeschenk van Siegfried was Brünnhilde te waardevol om het af te staan. Catherine Foster en Michaela Schuster zorgden voor een heel spannende dialoog. De Belgische bas-bariton Werner van Mechelen maakte met zijn dictie net als in Siegfried opnieuw indruk als Alberich. Zijn rol lijkt uitgespeeld na de dialoog met zijn zoon Hagen waarin hij probeert Hagen te motiveren de Ring te bemachtigen die hij zelf door toedoen van Wotan verloor. De koorscènes in de tweede en derde acte met een gestileerde choreografie, die ik elders nog niet tegenkwam, deden denken aan de Grand Opéra. Dat gold ook voor het optreden van de drie Nornen en de drie Rijndochters.

De complimenten aan het adres van het Nederlands Philharmonisch Orkest onder leiding van Hartmut Haenchen kunnen niet groot genoeg zijn. Wagners orkestmuziek is de basis waarop tijdens de Ring wordt gezongen en geacteerd. De zeggingskracht van het orkest is in deze unieke Ring in de loop van de jaren alleen maar toegenomen. Haenchen heeft alle uitvoeringen met groot enthousiasme geleid.

Deze productie van de Ring des Nibelungen was de eerste Ring ooit in ons land. Om deze eclatante uitvoering tot stand te brengen moest veel gebeuren: zangers moesten worden getraind om op de dirigent te reageren vanaf allerlei posities op de Bühne, het orkest moest wennen aan haar wisselende posities op het podium, het speelvlak moest worden uitgebreid met een catwalk waardoor de zangers meer dan eens op enkele meters afstand van het publiek zongen. Het samenstellen van een cast was ook niet eenvoudig. Wie herinnert zich nog de eerste cast met John Bröcheler als Wotan, de enorme artiest Graham Clarke die de rol van Mime een eigen invulling gaf? U kunt ze nog bewonderen op de uitgegeven dvd’s. De castwisselingen bij de reprises waren succesvol. Zo werd om een voorbeeld te geven de rol van Siegfried in de loop van de jaren gezongen door Heinz Kruse, Stig Andersenen en nu dus door de Amerikaan Stephen Gould. Veel mensen hebben deze Ring omarmd. Meerderen hebben Wagner en zijn meesterwerk in het Muziektheater ontdekt. Het is afgelopen met deze Ring. De decors zijn helaas versleten. In overweging wordt genomen om Die Walküre nog een vervolg te geven.
Het woord trots neem ik niet graag in de mond maar met recht kunnen alle mensen die jarenlang aan deze Ring meewerkten trots terugkijken op wat tot stand is gebracht. U hebt nog twee kansen om de integrale Ring te zien. Grijp ze als het in uw vermogen ligt. De eerste cyclus begint op 29 januari 2014, de tweede op 7 februari 2014.
Peter Année