Kalender

20. April 2013 · Amsterdam, Muziektheater, 18.00 Uhr

Richard Wagner: Die Walküre

Nederlands Philharmonisch Orkest; Regie: Pierre Audi;
Siegmund: Christopher Ventris; Hunding: Günther Groissböck; Wotan: Thomas Johannes Mayer; Sieglinde: Catherine Naglestad; Brünnhilde: Catherine Foster; Fricka: Doris Soffel; Gerhilde: Marion Ammann; Ortlinde: Martina Prins; Waltraute: Lien Haegeman; Schwertleite: Julia Faylenbogen; Helmwige: Elaine McKrill; Siegrune: Wilke te Brummelstroete; Grimgerde: Helena Rasker; Rossweisse: Cécile van de Sant

Premiere
Live-Rundfunkübertragung Radio 4 NL, Trailer für Die Walkürehier Walkürenritt hier

Pressestimmen

Een gekwelde god en zijn dappere dochter

Onder leiding van Hartmut Haenchen is de volmaakte uitvoering van Die Walküre van Richard Wagner nu opnieuw te zien in het Muziektheater. Regie, cast en vooral de muzikale interpretatie nemen de toeschouwer vijf uur lang mee in een menselijk drama dat alle modes en conventies overstijgt.

De opera toont, na de proloog Das Rheingold, een uitwerking van het grote thema van de Ring des Nibelungen: het conflict tussen macht en liefde. De oppergod Wotan dankt zijn almacht aan wetten, die ook voor hemzelf gelden. Omdat hij de vervloekte Ring in zijn bezit heeft gehad, is hij verward geraakt in een machtsstrijd waarin hij niet langer naar willekeur kan handelen. Om de kwade krachten te breken, moet hij een vrij mens 'scheppen' – iemand die tegen de goddelijke wet in durft te gaan. Tegelijk mag hij daar zelf niet de hand in hebben. Op de enorme schijf essenhout , het 'oerdecor' van George Tsypin, speelt zich het drama van deze paradox af.

Van god naar mens
Wotans bij een 'aardse' vrouw verwekte tweeling, de vervolgde Siegmund en de mishandelde Sieglinde (een prachtige rol van de warme, dramatische sopraan Catherine Naglestad) ontmoeten elkaar na een traumatische scheiding in hun jeugd. In elkaars beeld, stem en oogopslag herkennen ze zichzelf. In hun liefde vormt zich hun identiteit, hun menselijkheid. De Walküre Brünnhilde, goddelijke dochter van Wotan en Erda, is diep geraakt door deze wederzijdse overgave en geeft haar koude, goddelijke status op. Ze probeert het paar te redden en is daarmee ongehoorzaam aan de opdracht van vader Wotan.

Slapen in een ring van vuur
Maar de oppergod is ambivalent. Almachtig en machteloos tegelijk omdat hij niet tegen zijn eigen afspraken in mag gaan. Hij beseft dat juist ongehoorzaamheid hem dichter bij zijn doel brengt. Brünnhilde peilt zijn diepste gevoelens voor zijn aardse tweeling en zijn wanhoop. Daarom straft hij haar niet met volkomen uitstoting, maar legt haar te slapen in een ring van vuur. Alleen een man die tegelijk onverschrokken is en onbesmet door de vloek van de Ring kan die cirkel doorbreken. In de leidmotieven die de hele opera door het verhaal becommentariëren, is te horen wie dat zal zijn…

Geloof, hoop en liefde
Zoals bij de meeste opera's van Wagner is de hoofdrol voor de muziek. Haenchen en het fantastisch spelende Nederlands Philharmonisch Orkest schilderen alle denkbare emoties, van intieme nabijheid en opofferende liefde tot machteloze woede, doodsangst en hoop. Het afscheid van vader en dochter aan het slot is ontroerend en intiem. Brünnhilde (Catherine Foster) is haar eigen weg ingeslagen en ze moeten elkaar loslaten. Een 'menselijke' Wotan, een zoekende, twijfelende Walküre. Een muzikaal verhaal over geloof, hoop en liefde, dat in niets herinnert aan gehoornde en gehelmde halvegaren die op bombastische stampmuziek over het toneel marcheren.
Inge Cohen Rohleder
www.8weekly.nl · 29. April 2013
Hemelse burcht

Dirigent Hartmut Haenchen geeft orkest en zangers in Wagner Walküre mythische krachten

Even stormachtig als de opera zelf was de ovatie die zich uitstortte over de hoofden van zangers, orkest en dirigent na de langzaam wegstervende klanken van Richard Wagners opera Die Walküre ... De celli legden het fundament waarop Haenchen en de zangers hemel en aarde lieten samenvloeien.
Jost Galema
Elsevier · 27. April 2013
Orkestrale gloed in Die Walküre in Amsterdam, 25. April 2013

In 1998 zag ik voor het eerst live Die Walküre. Het was de productie van regisseur Pierre Audi in het Muziektheater. Het was de eerste maar zeker niet de laatste keer. Ik zou nog veel reprises zien steeds met een andere bezetting. Zo ook op woensdag 24 april 2013. Ik weet dat het gevaarlijk is om op je geheugen te vertrouwen, maar na deze de voorstelling kwam ik tot de conclusie dat ik nog nooit een mooiere en vooral spannender Walküre zag dan deze laatste. Eén man speelde daarbij volgens mij een hoofdrol. Iemand die bij iedere voorstelling in Amsterdam op de bok stond: Hartmut Haenchen. Deze dirigent deed voordat hij de eerste uitvoeringen van ‘Der Ring des Nibelungen’ leidde onderzoek naar de originaliteit van Wagners noten in de bestaande partituren. Hij bracht veel correcties aan en bleek de juiste man om Wagners imposante werk ‘Der Ring des Nibelungen’ in Amsterdam voor het voetlicht te brengen. Wat liet hij het Nederlands Philharmonisch Orkest opnieuw weer fantastisch klinken. Opwindend, vertederend, ontroerend en nooit routineus. Dat laatste zou je misschien verwachten van een orkest dat deze Ring al heel dikwijls speelde. Haenchen slaagde er opnieuw in om de fantastisch acterende en zingende solisten tot in alle vezels te inspireren en zo kreeg de uitverkochte zaal een Walküre van wereldniveau voorgeschoteld. Na de eerste acte ging het ovationele applaus naar de Britse tenor Christopher Ventris en de Amerikaanse sopraan Catherine Naglestad. Hun half uur durende liefdesduet was van grote schoonheid. Daarvoor liet de bas Günther Groissböck zien de rol van een rancuneuze Hundung goed in te kunnen vullen.
Het tweede bedrijf staat bol van de spanning. Wotan, vertolkt door de Duitse bariton Thomas Johannes Mayer, en zijn echtgenote Fricka vechten een fascinerend vocaal duel uit. De 61 jarige Duitse mezzosopraan Doris Stoffel in de rol van Fricka, las Wotan wegens zijn overspelig gedrag en zijn steun aan het incestueuze paar Siegmund en Sieglinde met zoveel dramatische en vocale kracht de les als ik zelden heb gezien. Wotan, die in Das Rheingold er nog alles aan doet om zijn macht te vergroten, ziet die nu zienderogen slinken en voelt zich de meest onvrije van allen en snakt naar ’Das Ende.’ Tijdens zijn lange monoloog gericht aan Brünnhilde blijft van zijn autoriteit weinig of niets meer over. Hij voelt zich de gevangene van zijn eigen wetten. Zo wordt hij de tragische figuur in de Ring waarvoor de toeschouwer toch nog, ondanks zijn misstappen, sympathie voelt. Opvallend was dat Mayer een stuk beter uit de verf kwam dan in Das Rheingold. Hij wisselde zijn krachtige zang tijdens dramatische situaties gedoseerd af met zachte en teder gezongen noten tijdens momenten van intimiteit zoals tijdens het afscheid van zijn dochter Brunnhilde. De Britse sopraan Catherine Foster bleek een uitstekend zingende Walküre zonder tot sublieme hoogte te komen. Zij zong deze rol tijdens haar carrière al meer dan vijftig maal en ze zal dat ook de komende zomer in Bayreuth doen. Er waren nog acht Walküres. Die bewogen zich dankzij een goede choreografie prima over het podium als een eensgezinde groep. Ze waren allen bang voor Wotan en wilden geen steun verlenen aan de zwangere Sieglinde die om hulp vroeg. Zingen deden ze allemaal goed tijdens de Walkürenrit.
Het was meer dan een genoegen om de reprise van Wagners opera te zien. Niet alleen vanwege de orkestrale gloed van het orkest en de prestaties van de solisten, maar ook vanwege de prachtige regie van Pierre Audi, en de schitterende kostuums van de inmiddels overleden Eiko Ishioka. Het houtwerk van het speciaal door Georg Tsypin ontworpen cirkelachtige podium mag dan wel onderhand wat versleten zijn het kan nog steeds tand des tijds doorstaan vanwege zijn bijdrage aan een tijdloze moderne Ring. Hulde aan artistiek directeur Pierre Audi, hulde aan Hartmut Haenchen maar vooral hulde aan Richard Wagner die ons zulke prachtige muziek naliet.
Peter Année
http://operabeluisteren.wordpress.com · 25. April 2013
... En juist zou ik de tegenstanders van Wagner van harte aanbevelen om nog een kaartje te bemachtigen voor de werkelijk fantastische en wervelende uitvoering van Die Walküre door De Nederlandse Opera. Want als de vooroordelen 'even' (lees: vijf uur) opzij zet, krijg je een waar Gesamtkunstwerk voorgeschoteld die door de zonder uitzondering uitstekende prestaties van dirigent, orkest, solisten, decor en regie niet alleen recht doet aan het genie van Wagner, maar er ook nog een schepje bovenop doet.

Het is zonder meer te merken dat de samenwerking tussen Hartmut Haenchen, het Nederlands Philharmonisch Orkest en regisseur Pierre Audi een weerzien is tussen oude vrienden. Haenchen stond ook al op de bok bij de vorige uitvoering van deze cyclus en dat is te werken. Zijn controle over en kennis van de muziek is volledig waarmee hij het orkest, zoals bedoeld door Wagner, dezelfde hoofdrol geeft als de solisten. Sterker nog: je kunt er een lans (of in dit geval: een speer) voor breken dat de feitelijke hoofdrol bij het werk van Wagner altijd ligt bij de muziek en daarmee het orkest.

Overigens schitterden, net als het orkest, ook de solisten. Door het futuristische decor dat deels de zaal in liep (zie onderstaand YouTube-filmpje) werd de afstand tussen solisten en publiek, zeker diegenen die op de eerste rij zaten, non-existent. Van solisten wordt steeds vaker gevraagd om hun rol, naast goed zingen, ook goed te acteren. En bij luttele meters afstand wordt deze voorkeur een ontbindende voorwaarde. Dat was aan deze solisten meer dan besteed. Met passie werd het verhaal van de liefde tussen tweelingbroer -en zus Siegmund en Sieglinde, en passant ook de kinderen van oppergod Wotan, neergezet.

Evenzo passievol kwam het lijden van Wotan aan bod die door zijn vrouw, en tevens godin, Fricka werd gedwongen om zijn zoon te offeren aan haar kampioen Hunding (tevens de mishandelende man van Sieglinde) als genoegdoening voor de slippertjes van Wotan. En voor wie Doris Soffel onnavolgbaar bezig zag als Fricka kan alleen maar concluderen dat Wotan er goed aan deed om Siegmund in de steek te laten en daarmee een hele nare 'vechtscheiding' heeft voorkomen. Gelukkig voor Wotan luistert het instrument van zijn wil, oogappel en lievelingsdochter Brünnhilde niet zozeer naar zijn woorden, maar wel zijn echte wil en beschermt ze Siegmund in de strijd met Hunding. Wotan ziet dit echter met leden ogen aan en grijpt in wat alsnog leidt tot de ondergang van Siegmund. Brünnhilde weet echter te vluchten met de (van haar broer c.q. geliefde) zwangere Sieglinde. Wotan achtervolgt haar en, met enig mededogen en begrip voor Brünnhilde's verraad, veroordeelt Brünnhilde tot een eeuwige slaap achter een muur van vlammen. Een slaap waaruit ze alleen ontwaakt kan worden door een echte held: Siegfried, het kind van Siegmund en Sieglinde en tevens naamgever van en hoofdrolspeler in het derde deel van Der Ring des Nibelungen.

Na ruim vijf uur (inclusief twee pauze van samen een klein uur) eindigt daarmee Die Walküre en een formidabele prestatie van De Nederlandse Opera. Want een dergelijke uitvoering die al het aangename van Wagner zo onderstreept en samenbrengt, kan niet anders dan zelfs de meest verstokte Wagner-hater doen toegeven dat het muzikale werk van Wagner lang niet het monster is waar het soms voor gehouden wordt.
http://ferdidelange.blogspot.de · 24. April 2013
'Ring' blijft overweldigen

...stormachtige bijval

Als zij (Walküren) met hun glimmende vleugels over de houten ring paraderen, laat ook Hartmut Haenchen alle remmen los. Voor het overige loodst hij het Nederlands Philharmonisch Orkest behoedzaam door de partituur. Zijn interpretatie is niet extatisch, wel helder en genuanceerd. Daarbij is hij een steun en toeverlaat voor de zwaarbeproefde zangers en weet hij zelfs een muzikale eenheid te creëren ondanks de problematische akoestiek van d enorme ruimte.
Eddie Vetter
De Telegraaf · 23. April 2013
Zangers, orkest en Haenchen vlammen
(Sänger, Orchester und Haenchen musikalisch entflammt)

... Muzikaal staat het geheel zoals alle voorgaande keren onder leiding van de inmiddels met de partituur vergroeide Hartmut Haenchen, die aan het hoofd van het Nederlands Philharmonisch Orkest evenmin getekend leek door de verstreken tijd. ... De Walkürenritt is misschien wel de bekendste scène uit de hele "Ring des Nibelungen" ... Haenchen zweepte het ontketende orkest en de zangeressen hier tot opwindende hoogte. De muzikale opbouw van Haenchen was sowieso subliem Zoals hij in de eerste akte meehielp met het vocaal laten opbloeien van Sieglinde was van een grote schoonheid. En natuurlijk gaf Haenchen thuis als Wagner na Wotans Abschied het orkest bijkans laat exploderen in zowat de allermooiste climax in het hele operarepertoire. Grote, grote klasse wat orkest en dirigent hier aan opwinding en ontroering genereerden.
Peter van der Lint

(Haenchen stachelte das entfesselte Orchester und die Sängerinnen zu aufregenden Höhepunkten an. Der musikalische Aufbau durch Haenchen war ohnehin sublime. ... Große, große Klasse was Orchester und Dirigent hier an Aufregung und Emotionen erzeugten)
Trouw · 22. April 2013
Immense muzikale prestaties
(Außergewöhnlich musikalische Leistung)

De visie van dirigent Hartmut Haenchen heeft zich de afgelopen jaren op een interessante manier ontwikkeld. In zijn nieuwe interpretatie legt hij nadruk op de menselijkheid van de goden en halfgoden. Hij overspoelt je niet met Wagners grote gemoedsgolven maar legt het gewoel op sommige momenten stil. Een enkele keer verbrokkelen daardoor de wervelende onderstromen, maar vaker geeft hij de zangers én het publiek ruimte om de enerverende noten te verwerken. Dan hebben die rustmomenten een weldadig effect - niet alleen voor het publiek, zeker ok voor de zangers.
Biëlla Luttmer
de Volkskrant · 22. April 2013
Audi’s Walküre overdondert weer

Een nog betere cast dan de vorige keer zorgde zaterdagavond bij De Nederlandse Opera voor een indrukwekkende première van Die Walküre. Pierre Audi’s regie van Wagners opera is na acht jaar opnieuw in Amsterdam te zien en overdonderde wederom.
... Siegmund zong prima, krachtig ook – het geluid van Christopher Ventris klonk nog vertrouwd na zijn Parsifal van vorig seizoen. Catherine Naglestad bracht een virtuoze Sieglinde. Het duo zong bijna ingehouden en hun zang mengde zich mooi met het orkest. ... De Hunding van Günther Groissböck had niet alleen een knarsende achterdocht, maar legde daar een laag diep vernederende valsheid naar zijn Sieglinde op. Zo’n gemene Hunding zag ik nog niet eerder. Een ijzersterk DNO-debuut van de Oostenrijkse bas. ... Meteen in akte twee zong het duo Wotan en Fricka alle twijfel weg. Wotan (Thomas Johannes Mayer) bulderde klassiek-Wagneriaanse getergdheid. Fricka vulde het podium met een prachtig geluid en verpletterend spel. Doris Soffel is één van de weinigen die terugkeert uit de vorige serie Walküre in 2005. Beiden hebben grote stemmen, die wat meer contrasteerden met het orkestgeluid dan de stemmen van de eerste akte. De Brünnhilde van Catherine Foster vond ik mooi, maar wat introvert. Waar haar stem zonder moeite de facetten van haar rol representeerde, was haar aanwezigheid niet altijd expressief, al maakte de slotscène met Wotan veel goed.
Bij de casting van de Walküren was hoog ingezet. Er was niet alleen ervaren Nederlandse inbreng van onder andere Wilke te Brummelstroete en Helena Rasker, ook de Zwitserse Marion Amman, twee jaar geleden indrukwekkend als Kaiserin in Die Frau ohne Schatten in Antwerpen, en de Britse Elaine McKrill hebben al flink wat Wagner-vlieguren. De Walküren hadden in hun zwarte outfits met zilverglimmende vleugels complexe choreografieën, die goed lukten tijdens de première. In de combinatie van zang en beweging hielden ze een fraai evenwicht.
Dirigent Hartmut Haenchen heeft een heel uitgesproken visie op de muziek van de Ring. Zijn keuzes zorgden, samen met de plaatsing van het orkest rechts op het podium, voor een zeer slank orkestgeluid. Maar enkele keren in het verhaal liet hij het orkest bulderen en grommen.
Zelfs wanneer in de partituur de spanning te snijden is, zoals in de scène tussen Siegmund en Brünnhilde, koos Haenchen eerder voor beheersing, ritme en transparantie dan voor effect. Zijn aanpak maakte de inbreng van solo-instrumenten als de blazers en de eerste cello veel beter hoorbaar dan bij andere dirigenten.
Ook na vijf uur overdonderende muziek en indrukwekkende zang ging de slotscène nog bijna te snel. Diep ontroerend waren zang en regie tijdens het afscheid van Wotan van Brünnhilde. Het vuur van Loge omringde de godendochter in de finale waarin zang, spel, muziek en het fascinerende decor bijna bedwelmden.
Francois van den Anker
www.operamagazine.nl · 22. April 2013
Ontroerend warme "Die Walküre"
(Ergreifend warmblütige "Die Walküre")

... Grootste troef is het orkest onder Hartmut Haenchen. Haenchens Wagner, in jaren gerijpt, is er een vol details, verticale helderheid en subtiele tempowisselingen die de spanning optimaliseren. Onvergetelijk is de orkestrale gloed bij Wotans afscheid van Brünnhilde: van een zielsontroerende warmte en intensiteit.
Mischa Spel

(Der größte Trumpf ist das Orchester unter Hartmut Haenchen. Haenchens Wagner, in Jahren gereift, ist voller Details, vertikaler Klarheit und voll von subtilen Tempoveränderungen, die die Spannung optimal aufbauen. Unvergesslich ist die orchestrale Glut bei Wotans Abschied von Brünnhilde: von einer seelenberührenden Wärme und Intensität.)
NRC Handelsblad · 22. April 2013
Grandioze muziek

... Het Nederlands Philharmonisch Orkest speelde onder Hartmut Haenchen weer vervoerend. Ze kunnen de noten inmiddels dan ook dromen.
Erik Voermans
(.. wieder verführerisch)
Het Parool · 22. April 2013
Fenomenale Walküre is terug

Het was een thuiswedstrijd voor dirigent Hartmut Haenchen. Haenchen, de man die het Nederlands Philharmonisch Orkest gedurende zijn jarenlange verbintenis tot grote hoogte liet groeien en die in 2001 uit onvrede met de bezuinigingen opstapte als chef-dirigent, is terug voor een reprise van Wagners Die Walküre. In Het Muziektheater werd hij na afloop van deze hartverscheurend mooie voorstelling op handen gedragen. Niet alleen door het publiek, ook door de musici. En terecht.

Vanaf de eerste maat was voelbaar hoezeer de musici genoten van Haenchens aanwezigheid. Zeldzaam zijn de uitvoeringen waarbij orkest en dirigent elkaar tot in de fijnste nuances aanvoelen, waarbij zij elkaar op dusdanige wijze inspireren dat het klinkend resultaaat het alledaagse ver ontstijgt. Dat was het geval bij Haenchen en het NedPhO, dat voor deze gelegenheid niet in de bak, maar op het podium was geplaatst – wat de orkestklank ten goede kwam.

Pierre Audi’s enscenering van Die Walküre (het tweede deel uit Wagners megaopus Der Ring des Nibelungen) is een klassieker. De complete voorstelling speelt zich af op een uitgebouwd cirkelvormig podium waarop jaarringen van een boomstam te zien zijn (een verwijzing naar de levensboom uit het oorspronkelijke Edda-verhaal). Het toneelbeeld is even suggestief als poëtisch en mythisch en de oogstrelende kostuums worden gekenmerkt door een prettig soort tijdloosheid. De beeldentaal is van een betoverende schoonheid en de regie is, zoals we van Audi gewend zijn, sober en gericht op de complexe en emotionele ontwikkeling van de karakters. Zo is zijn Wotan meer dan een zelfzuchtige tiran. Het is een mens van vlees en bloed: een man die, gevangen in een net van tegenstrijdige belangen, uiteindelijk geen andere keuze heeft dan zijn bloedeigen dochter te verbannen. Bij Audi zien we dan vooral radeloze vaderliefde en vertwijfeling.

Een dergelijke regie stelt wel eisen aan de acteerprestaties van de zangers en ook daar ontbrak het niet aan talent. Catherine Naglestad zette een buitengewoon geloofwaardige Sieglinde neer en Christopher Ventris bleek een meesterlijke Siegmund. En wat een goddelijke stemmen stonden er op dat podium! Terwijl de wereld niet rijk bezaaid is met goede Wagnerstemmen stond hier een cast waarop werkelijk niets viel aan te merken. Fenomenaal waren de stemmen van Thomas Johannes Mayer (Wotan) en Catherine Foster (Brünnhilde). Deze cast had in New York of Bayreuth niet misstaan, maar dat geldt eigenlijk voor deze hele Walküre-enscenering.
Oswin Schneeweisz
www.theaterkrant.nl · 21. April 2013